Izazovi muzičke produkcije: Kako su pjesme postale sve kraće i tužnije

Ako ste u godinama kao ja (35) primjetit ćete da ste se otarasili viška CDova. Primjetit ćete i da u nekim novim muzikama čujete stariju. To nije proces starenja koji vas podsjeća na mlađe godine, nego samo otpor prema ustaljenom, već poslušanom i samo ponovo produciranom.

Autor: Aldin Šehić

Muzička produkcija je medijanta između umjetnika, tj. kreatora muzičkog sadržaja i publike, krajnjeg konzumenta kreacije. Ona je oblikovanje muzičkog proizvoda, od njegovog proto oblika izašlog iz ruku kreatora do finalnog proizvoda plasiranog do ušiju publike.

Obim i ambitus producenstkih djelatnosti je ogroman. Ovdje nećemo ulaziti u detalje svih aktivnosti, nego ćemo se fokusirati na one koje su u korelaciji sa primarnim segmentom muzike, a to je sam muzički sadržaj ili umjetnik.

Dakle, bez producentskih procjena kome je muzika usmjerena (npr. djeci kao recimo Backstreet Boysi ili ženskoj populaciji kao Ed Sheeran i sl.), bez reklame, distribucije i gradnje imidža muzičkog proizvoda ili kontrolisanog i selektivnog ”curenja“ informacija iz privatnih života ličnosti kako bi se mišljenje i osjećaji publike (konzumenata) usmjerili ka pozitivnom odnosu.

Govorit ćemo o muzici, autorima i producentima koji su bili podstrek i uspjeh za prvo dvoje.

Uobičajena praksa inostranih i velikih diskografskih kuća je odabir pravog producenta za određeni muzički projekat, bilo da je snimanje i izdavanje albuma ili organizovanje turneje.

Odabir producenta može da radi i sam umjetnik, obzirom na renome i status umjetnika, ali i budžet. Ta praksa postoji zapravo od samih početaka muzike i predstavljanja umjetnika pred publikom, ali ona doživljava današnji smisao negdje od sredine prošlog stoljeća. Pop muzika svoju brzorastuću popularnost (i još važnije novčanu isplativost) duguje razvijanjem tehnologija u prenosu zvuka.

Početkom prošlog stoljeća muzika je iz koncertnih dvorana, gdje se muzičko djelo moglo čuti jednom, gdje je tražilo maksimalnu pažnju, tišinu i konstantnu napetost čula sluha, odjednom je preko gramofona ušla u domove gdje se moglo slušati bezbroj puta i uz priču, razgovor ili ples. Gramofonske ploče, radio i kasnije televizija utiču na konceptuiranje muzičkog sadržaja u manje forme – popularne pjesme. Sve brži i sadržajniji život modernog čovjeka tražio je prilagodbu i u muzičkom svijetu, a to su dale popularne pjesme – muzičke numere koje traju od 3 do 4 i po minuta.

Gramofonske ploče su ovdje odigrale najvažniju ulogu. Zbog njenih dimenzija (30 cm i 17 cm) prinudila je mnoge umjetnike da svoje muzičke misli svedu na trajanje od nekoliko minuta. U tom kontekstu trebamo tražiti stvaranje producentske djelatnosti. Dakle stavljanje muzičke (muzičkih) ideja u formu muzičkog albuma, određenog trajanjem i malo kasnije iznalaženje načina da se toj formi dodaju još neki vizuelni dodaci koje će (album ili ploču) učiniti privlačnom publici.

Iako se danas trajanje popularnih pjesama čini prirodno i savršeno, moramo istaći da ovakav vremenski okvir nije ispočetka bio općeprihvaćen.

John Cage je kompoziciju „4:33“ (1952.) nazvao po srednjem trajanju popularnih pjesama sa radija. Ali, bendovi poput Led Zeppelina, Deep Purplea ili autori poput Boba Dylana ili Jimija Hendrixa snimali su pjesme od preko deset minuta.

Danas je prosječno trajanje pjesme mnogo manje i trend ”smanjivanja“ pjesama još traje (vidi članak). Iako više ne živimo u svijetu gramofonskih ploča nego bezgraničnom internetskom prostoru, ova kratkoća pjesama odražava vremensku pažnju konzumenata, odnosno publike. Pažnja može da traje do 3 i po minute i sva muzička misao mora da stane tu. ‘Songs are getting shorter and sadder‘ (isti članak).

Opet muzička produkcija mora da radi sa kreatorima da pjesme ulaze u te okvire kao i da nađe nove načine kako da približi muziku publici. Kada već spominjemo svijet interneta, moramo reći da, iako rad umjetnika nikad nije bio dostupniji, broj radova nikad nije bio veći. Kvantitet, obim, video – sve su to izazovi za današnju produkciju.

Posmatrajući ovaj trend smanjivanja trajanja muzičkih uradaka koji se dešava uporedo sa širenjem broja internet platformi za prezentaciju muzike, dobijamo utisak da muzika više nije pod uticajem tehnoloških dostignuća. Ovaj obrnuto proporcionalni balans se stvara na društvenim tokovima sve bržeg života, protoka informacija i socioloških promjena. Znanje i informacije nikad nisu bile dostupnije i raznovrsnije i zaključak bi se mogao svesti na vremenski kratki uticaj muzičkog uratka, na njegov kratkotrajan uticaj na društvo. Pjesme se brzo zaboravljaju jer zbog dostupnosti tehnologiji snimanja i objavljivanja uvijek dolaze nove i umjetnik, kao i producent moraju da razmišljaju o kratkim umjetničkim impulsima i novim načinima da dostave pjesmu do publike.

Da se vratimo na početak.

Jazz muzika, koja je u svojoj suštini neopterećena konvencijom i pravilom muzičke forme, temelji se na improvizaciji i samim tim nema ograničeno vrijeme trajanja numere i nikad se nije do kraja podredila za ovu vrstu kreativnog inžinjeringa. Iako se Milesov ”Kind of Blue“ (1959.) smatra prvim velikim komercijalnim jazz albumom, temeljem za jazz misao kroz Milesove i Coltraneove melodije, Herbiejeva harmonijska i ritamska rješenja i Chambersov pristup bas dionici i ima koncept pop albuma, bio je sastavljen od pet numera sa prosječnih trajanjem od sedam minuta. A i takvih jazz albuma je jako malo. Čak ni kasniji Milesovi ni Hancockovi radovi nisu imale ovako strogo određene mjere numera, iako su bili pod uticajem producentskih kuća (Herbie je objavljivao za CBS/Sony, Davis za Columbia records). Upoređujući jazz autora sa pop autorom, možemo konstatovati da zbog prirode izraza džezera oni nisu pod pritiskom i zahtjevima produkcija.

S druge strane, pop autori, kojima smisao bavljenja muzikom nije primarno muziciranje (kao kod džezera), nego dostupnost što široj publici, čine polje gdje se produkcija razvijala i uspostavljala svoja pravila.

U idućem nastavku: Ključne inovacije u produkciji – od Beatlesa do Ricka Rubina